بی‌قراری بعد از ترک اعتیاد یکی از مشکلات شایع در فرآیند بهبودی است که می‌تواند از نظر جسمی و روانی چالش‌برانگیز باشد. این وضعیت معمولاً ناشی از تغییرات شیمیایی مغز، استرس و اضطراب، اختلالات خواب و ناتوانی در مدیریت احساسات است. در این مقاله از کمپ ترک اعتیاد آجودانیه، دلایل علمی و روانی بی‌قراری پس از ترک و روش‌های کنترل آن بررسی شده است.
علائم بی‌قراری بعد از ترک اعتیاد
احساس ناآرامی و کلافگی
تحریک‌پذیری و عصبانیت
کاهش تمرکز و دشواری در تصمیم‌گیری
بی‌خوابی و خواب‌های پریشان
افکار منفی و افسردگی
دلایل بی‌قراری بعد از ترک اعتیاد
۱. تغییرات شیمیایی در مغز
مغز انسان دارای شبکه‌ای پیچیده از انتقال‌دهنده‌های عصبی است که احساسات، انگیزه، خواب و تمرکز را کنترل می‌کنند. مصرف مواد مخدر مانند هروئین، مورفین، الکل یا نیکوتین باعث تغییر در سطح دوپامین و سروتونین می‌شود. این مواد با تحریک سیستم پاداش مغز، احساس لذت و آرامش مصنوعی ایجاد می‌کنند.
قطع مصرف مواد باعث کاهش ناگهانی دوپامین و سروتونین می‌شود و نتیجه آن بی‌قراری، افسردگی و اضطراب است. این تغییرات شیمیایی ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا مغز به تعادل طبیعی خود بازگردد.
راهکارهای کاهش اثرات شیمیایی شامل:
ورزش منظم برای افزایش تولید دوپامین
رژیم غذایی حاوی تریپتوفان (مانند موز، آجیل، تخم مرغ)
تمرینات تنفس عمیق و مدیتیشن
در موارد خاص، مصرف مکمل‌ها تحت نظر پزشک
۲. استرس و اضطراب ناشی از ترک
قطع مصرف مواد باعث ایجاد فشار روانی می‌شود، چرا که فرد دیگر نمی‌تواند از مواد برای فرار از مشکلات و احساسات منفی استفاده کند. این استرس ممکن است شامل:
نگرانی درباره کنترل وسوسه‌ها
ترس از آینده و تغییرات اجتماعی
مشکلات خواب و اضطراب فیزیکی مانند تپش قلب و عرق کردن
روش‌های کاهش استرس:
مدیتیشن و تمرینات آرام‌سازی
مشاوره روانشناسی و گروه‌های حمایتی
ورزش منظم و سبک زندگی منظم
در صورت نیاز، داروهای ضد اضطراب تحت نظر پزشک
۳. کمبود خواب و بی‌خوابی
مواد مخدر و الکل روی تولید ملاتونین (هورمون خواب) تأثیر دارند و پس از ترک، بی‌خوابی و خواب‌های آشفته شایع است. بی‌خوابی می‌تواند بی‌قراری، اضطراب، خستگی و کاهش تمرکز را تشدید کند.
راهکارها برای بهبود خواب:
داشتن برنامه خواب منظم
پرهیز از مصرف کافئین و الکل قبل از خواب
ایجاد محیط خواب آرام و تاریک
تمرین تکنیک‌های آرام‌سازی مانند موسیقی ملایم، مطالعه یا تنفس عمیق
در موارد خاص، استفاده از داروهای طبیعی یا مکمل‌های خواب‌آور
۴. ناتوانی در مدیریت احساسات
پس از ترک اعتیاد، فرد با احساسات واقعی خود مواجه می‌شود که ممکن است شدید و ناآشنا باشند. نوسانات خلقی، عصبانیت ناگهانی و احساس پوچی از جمله پیامدهای آن است.
راهکارهای مدیریت احساسات:
یادداشت احساسات در دفتر روزانه
صحبت با دوستان یا مشاوران متخصص
شرکت در گروه‌های حمایتی و تمرین‌های ذهن‌آگاهی (Mindfulness)
فعالیت‌های هنری، ورزش و یوگا
راهکارهای کلی برای کاهش بی‌قراری بعد از ترک
فعالیت بدنی و ورزش: افزایش سطح دوپامین و کاهش استرس با پیاده‌روی، دویدن، یوگا یا تمرینات قدرتی.
رژیم غذایی سالم: مصرف میوه‌ها، سبزیجات، مغزها و پروتئین‌های سالم برای بهبود عملکرد مغز و کاهش اضطراب.
تکنیک‌های آرام‌سازی و مدیتیشن: کاهش بی‌قراری و اضطراب از طریق تنفس عمیق و یوگا.
خواب منظم: رعایت برنامه خواب و کاهش محرک‌های خواب‌آور مضر مانند کافئین.
حمایت اجتماعی: ارتباط با خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی برای کاهش احساس تنهایی و استرس.
سرگرمی و علایق شخصی: فعالیت‌های خلاقانه و مورد علاقه مانند مطالعه، موسیقی، نقاشی و یادگیری مهارت‌های جدید.
چه زمانی به پزشک یا روان‌شناس مراجعه کنیم؟
اگر بی‌قراری شدید باشد، زندگی روزمره را مختل کند یا افکار منفی و افسردگی ادامه‌دار شوند، مراجعه به روان‌شناس یا پزشک ضروری است. درمان‌های شناختی-رفتاری (CBT) و داروهای تجویزی می‌توانند در برخی موارد مؤثر باشند.
